БКА (иярчен)

Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/БКА (иярчен) latin yazuında])

БКА, БелКА (белорус теленнән аббревиатура белар. Беларускі касмічны апарат — Белорус космик аппараты) ул Җирне дистанцион зондировкалауның икенче белорус космик аппараты. Белоруссия Милли фәннәр академиясе заказы буенча төзелгән. Очыш «Байконур» космодромыннан 2012 елның 22 июлендә (июнь аенда планлаштырылган)[1]. Россиянең "Канопус-в"иярчене белән бергә башкарылды[2]. Спутник якынча 43 минут эчендә «Союз» ракета-ташучысы һәм «Фрегат» разгон блогы белән якынча 500—520 км биеклектәге орбитага чыгарыла[3]. Алга таба спутник Союз дәүләте проектларында кулланылачак спутниклар төркеменә керәчәк[1].

Спутникның авырлыгы 400 кг тәшкил итә, чишелеше 2,1 метр (монохром), 10,5 метр (мультиспектраль)[4].

Тарихы[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Башта старт 2011 елның март-апрель айларына планлаштырылган иде, бу хакта Милли фәннәр Академиясе Президиумы Рәисенең беренче урынбасары Петр Витязь белдерде[5].

2011 елның 18 мартында спутникның җибәрүгә әзерлеге турында Беларусь Республикасы Президенты Александр Лукашенко белдерде[6].

2011 елның 20 апрелендә Беларусь премьер-министры Михаил Мясникович Беларусь старт әзерлеген раслый дип белдерде.

2011 елның 23 июнендә Белоруссия Милли фәннәр академиясе президиумы рәисе Анатолий Русецкий белорус иярченен җибәрү буенча барлык эшләрне 2011 ел ахырына кадәр тәмамлау планлаштырыла дип белдерде. Шул ук көнне «БКА»ның Белгосстрахта 20 млрд белорус рубленә кадәр иминиятләштереләчәге билгеле була[7].

2011 елның 12 августында Белоруссия Фәннәр академиясенең матбугат үзәгендә җиһазларның җир өсте өлеше әзер дип игълан итәләр[8].

2011 елның 25 октябрендә Белоруссия Милли фәннәр академиясенең Берләшкән информатика проблемалары институты генераль директоры Александр Тузиков Беларусь иярченен җибәрү белән космик державалар санына керәчәк дип белдерә.[9] шул ук көнне «Россия космик системалары» ААҖ генераль директоры урынбасары Анатолий Перминов спутникны җибәрүне күчерү сәбәбен аңлата. Спутниклар (Белорус һәм Россия) вакытында әзер була алмый, чөнки Инглиз ягы әзерләргә тиеш булган программа тәэминаты әзер түгел[10].

2012 елның 12 апреленә спутник җыелган һәм сынаулар узган[11].

Михаил Ковалев белдерүе буенча 2012 елның 20 апрелендә хәзерге вакытта белорус компьютер системасының җир өсте өлеше тулысынча эшкә әзер. Белоруссия ягы космик мәгълүматны куллануга тулысынча әзер.[12]

Очыру[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

2012 елның 28 июнендә спутникның шул ук елның 22 июлендә очырылачагы билгеле була[13]. 17 июльдә Байконурда «Союз/Канопус-В/БКА» программасы буенча булачак очыш өчен ракетаның баш өлешен җыю тәмамланды[14]. 20 июльдә старт вакыты билгеле була. Спутникны Минск вакыты буенча 9 сәгать 41 минутта җибәрү планлаштырыла[15]. 22 июльдә Минск вакыты белән иртәнге сәгать 11ләр тирәсендә ЦУПКА спутниктан беренче хәбәр килә[16].

2012 елның 29 августында спутниктан Беренче космик сурәтләр килә башлый[17].

Эксплуатацияләү[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Баштагы эксплуатация срогы 5 ел тәшкил итә һәм 2017 елның июлендә тәмамлана. Әмма ягулыкның техник торышын һәм запасларын бәяләп, завод-җитештерүче спутникның эксплуатация срогын 2018 ел ахырына кадәр озайтты. 2017 елга дәүләт мәгълүматны төп кулланучы булып тора, шул ук вакытта ул дәүләт органнарына бушлай тапшырыла: белорус спутнигыннан фотоларны чик сакчылары, коткаручылар, җир төзелеше төзүчеләр, урманчылар илнең 11 республика дәүләт идарәсе органнарының 20дән артык предприятиесе һәм оешмасы куллана. Шулай да, 5 ел эчендә проекттан кергән керем чыгымнардан 8 миллион долларга артып китә, ә 7 ел эксплуатациядә 18 миллион.[18][19][20]

Спутникны җибәрү белән Беларусь Республикасы халыкара структураларда һәм проектларда чынлыкта катнашу мөмкинлеге ала. 2013 елның 1 ноябрендә илне БМОның космос киңлеген тыныч максатларда куллану комитеты әгъзасы итеп кабул иттеләр[21][19] (2019 елга бу исемлеккә дөньяның 37 иле кергән[20]).

Планлаштырылган эксплуатация срогы орбитага чыкканнан соң 5 ел тәшкил итә (2012 елның җәендә). Бу срок берничә тапкыр озайтыла һәм 2020 елга ул 2021 елга кадәр тәшкил итә, шул вакытта тагын бер спутник чыгару планлаштырыла.[22] Алга таба спутникны эксплуатацияләүне озайту турында карар якынча 2021 елның икенче яртысында аның техник торышын анализлаганнан соң кабул ителәчәк.[23]

Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

  1. ↑ 1,0 1,1 Белорусский космический спутник выйдет на орбиту в июне. ОНТ. әлеге чыганактан 2012-10-04 архивланды. 2012-04-20 тикшерелгән.
  2. ↑ Запуск белорусского спутника запланирован на первое полугодие. БЕЛТА. әлеге чыганактан 2012-09-18 архивланды. 2012-04-20 тикшерелгән.
  3. ↑ Белорусский спутник запустили с космодрома Байконур (ВИДЕО). әлеге чыганактан 2012-09-18 архивланды. 2012-07-22 тикшерелгән.
  4. ↑ Белорусский космический аппарат (БКА).
  5. ↑ Белорусский космический аппарат (БКА).
  6. ↑ Белорусский спутник дистанционного зондирования Земли проходит последний этап подготовки к запуску. БЕЛТА. әлеге чыганактан 2012-09-18 архивланды. 2012-04-20 тикшерелгән.
  7. ↑ Белорусский спутник дистанционного зондирования Земли будет запущен в марте-апреле. БЕЛТА. әлеге чыганактан 2012-09-18 архивланды. 2012-04-20 тикшерелгән.
  8. ↑ Белорусский спутник дистанционного зондирования Земли проходит последний этап подготовки к запуску. БЕЛТА. әлеге чыганактан 2012-09-18 архивланды. 2012-04-20 тикшерелгән.
  9. ↑ Беларусь войдет в число космических держав с запуском спутника - Тузиков. БЕЛТА. әлеге чыганактан 2012-09-18 архивланды. 2012-04-20 тикшерелгән.
  10. ↑ Запуск белорусского и российского спутников переносился из-за недоработки программного обеспечения. әлеге чыганактан 2012-09-18 архивланды. 2012-04-20 тикшерелгән.
  11. ↑ Белорусский спутник выведут на орбиту в ближайшие месяцы. ОНТ. әлеге чыганактан 2012-10-04 архивланды. 2012-04-20 тикшерелгән.
  12. ↑ Беларусь подтверждает готовность запуска спутника в 2011 году. БЕЛТА. әлеге чыганактан 2012-09-18 архивланды. 2012-04-20 тикшерелгән.
  13. ↑ Белорусский космический аппарат планируется запустить 22 июля. БелТА (2012-06-28). әлеге чыганактан 2012-09-18 архивланды. 2012-07-22 тикшерелгән.
  14. ↑ Белорусский спутник будет запущен 22 июля с Байконура в кластере из пяти космических аппаратов. БелТА (2012-07-17). әлеге чыганактан 2012-09-18 архивланды. 2012-07-22 тикшерелгән.
  15. ↑ Белорусский космический аппарат будет запущен 22 июля в 9 часов 41 минуту. БелТА (2012-07-20). әлеге чыганактан 2012-09-18 архивланды. 2012-07-22 тикшерелгән.
  16. ↑ Первая информация со спутника поступила в белорусский ЦУП. БелТА (2012-07-22). әлеге чыганактан 2012-09-18 архивланды. 2012-07-22 тикшерелгән.
  17. ↑ Беларусь получила первые космические снимки со своего спутника. ОНТ (2012-08-29). әлеге чыганактан 2012-10-04 архивланды. 2012-08-29 тикшерелгән.
  18. ↑ Первая пятилетка БКА: полет нормальный, хотя рынок так и не сложился.
  19. ↑ 19,0 19,1 Беларусь и космос: глава Академии наук о новом спутнике, экспериментах и технологиях | Беларусь сегодня - речи и интервью | Belarus.by. 2020-08-04 тикшерелгән.
  20. ↑ 20,0 20,1 Беларусь открывает новые космические горизонты. 2020-08-04 тикшерелгән.
  21. ↑ Белорусская космическая программа: настоящее и перспективы. 2020-08-04 тикшерелгән.(үле сылтама)
  22. ↑ Сроки запуска второго белорусского спутника сдвигаются (2020-01-21). 2020-08-04 тикшерелгән.
  23. ↑ Сроки запуска второго белорусского спутника сдвигаются (2020-01-21). 2020-08-04 тикшерелгән.

Сылтамалар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

 Бу мәкалә тулысынча яки өлешчә төп нөсхәсе Рус Википедиясендәге «БКА (спутник)» мәкаләсе нигезендә ясалды.
Авторлар исемлеген төп мәкаләнең үзгәртүләр тарихы битеннән карый аласыз.
Чыганак — https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=БКА_(иярчен)&oldid=4150076